Tuz Gölü Nerede? Tuz Gölü Özellikleri Nedir?

Tuz Gölü, yağış alanı 11.900 km² olan genel havza bir göl olup, akıntısı bulunmamaktadır. Ancak veri akışı geniş olmasına rağmen, bilgi kaynakları zayıftır. Bölge, yılda ortalama 324 mm/m² yağış alarak Türkiye'nin en az yağış alan bölgelerinden biridir. Gölü besleyen akarsular, yaz aylarında suları büyük ölçüde azalan veya tamamen kuruyan derelerdir. Bu akarsular arasında Peçenek Çayı (Şereflikoçhisar'dan), Melendiz Çayı (Aksaray'dan), İnsuyu, Karasu, Kırkdelik çayları (güney ve batıdan) bulunmaktadır. Ayrıca Beyşehir Gölü'nün fazla sularını Konya'nın atık sularıyla birlikte Tuz Gölü'ne boşaltan DSİ tahliye kanalı da gölün su seviyesi yükseltilmektedir.

Gölün ortalama su seviyesi yaklaşık 40 cm civarındayken, yağışların arttığı mayıs ayında bu seviye yaklaşık 110 cm'ye yükseliyor. Ağustos aylarında ise göl büyük ölçüde kurumaktadır. Göl alanının büyük bölümünde her yıl 10–30 cm'lik tuz kıvrımlaşması meydana gelir, bu da göldeki tuz oluşumunun fazla olmasına sebep olur. Yaz sonlarına doğru, Kaldırım Tuzlası ile karşı kıyı arasında yürümek mümkündür. Bu dönemde tuzluluk oranı binde 329 gibi dikkat çekici bir seviyeye ulaşmaktadır. Kimyasal bileşimi sayesinde, mutfak tuzu (sodyum klorlama) karakterinde bir tuzluluk hakimdir ve sodyum klorür oranı, iyon iklimlendirme ve sodyum sülfat oranlarından yüksektir.

Göldeki tuz oluşumu çeşitli faktörlere bağlıdır. Çevredeki Oligosen formasyonunda bulunan jips ve tuz tabakaları, gölün tuzlanmasında önemli bir rol oynamıştır. Ayrıca, sızıntıdaki sızıntıların kaynağı da tuzlu suların kaynağı tespit edilmiştir. Gölün sığ oluşumu ve şiddetli buharlaşma ve tuz erimesinin diğer etkenleridir. Yaz aylarında buharlaşma sonucu tortulanarak oluşan tuz tabakası, makinalarla kazılarak tuzlalarda mineralize edilir. Kaldırım, Kayacık ve Yavşan tuzlaları adı verilen bu tuzlalar önceleri Tekel tarafından işletilirken, 2005 yılında özelleştirilmiştir. Tuz Gölü'nden elde edilen tuzlar, yıkanıp öğüten tuz fabrikalarında işlenerek Şereflikoçhisar ekonomisinin olanaklarını sağlar. 2001 yılında Tuz Gölü ve çevresindeki özel koruma alanı ilan edilmiştir. Ayrıca flamingo kolonilerinin ana bölgelerindeki biri olarak bilinen "Phoenicopterus kauçuk" türü ve verilen "Anser albifrons" adı Sakarca kazının ikinci büyük üreme merkezi olarak önemseniyor.

Kışın geniş bir su alanı kaplayan Tuz Gölü, su kuşları için önemli bir kışlama olarak hizmet vermektedir. Bu sulak alan, flamingo, kılıçgaga, angıt gibi tuzlu ortamlara adapte olmuş kuşların yanı sıra yağmurcunlar, turnalar, yaban kazları ve yaban ördekleri gibi birçok kuş türü ev sahipliği yapmaktadır. Göllerin açıklığının ıssız olması, kuşların etrafındaki su birikintilerinde, meralarda ve ekili alanlarda eğitim eğitimlerine olanak tanır. Kışın en soğuk iklim koşullarında bile donmayan göl sularında kayıtlı olan, kuşların ömrünü sürdürebilmelerine katkıda bulunur.

İlkbaharda göl içinde oluşan adalar ve bataklıklar, Bataklık Kırlangıcı, Suna, Angıt, Çamurcun, Kılıçgaga, Kocagöz ve martı türleri gibi kuşların üreme yerleri olarak hizmet vermektedir. Tuz Gölü çevresinde, tuzcul stepler ve endemik bitki türlerinden oluşan ekolojik olarak hassas bitki türleri mevcuttur. Bu alan, Avrupa'da nesli tükenmekte olan flamingolar dahil olmak üzere birçok kuş türü için yaşam alanı niteliğindedir. Tuz Gölü, flamingoların en önemli kuluçka alanlarından biridir ve gölün orta kesimlerinde, 5-6 bin yuvadan oluşan dev kuluçka kolonilerine ev sahipliği yapmaktadır.

Tuz Gölü, Aksaray Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği Öğretim Bölümü Yrd. Doç. Semih Ekercin tarafından yapılan bir çalışmaya göre, 1915 yılından bu yana %85 oranında küçülmüştür.

Gölün güneybatı kıyılarının buzsi rengi yerine kızıl renk mavisini taramasını inceleyen bilim adamları, bu renk değiştirmenin ayrılması, toplu iğne ucu genişleyenki su yosunu türü olan "dunaliella salina"nın nedeni olduğunu belirlemişlerdir.

Tuz Gölü, Alt Havzası'nda Subsidans Üst Senoniyen-Alt Orta Eosen yapısının ve bu oluşumun ardından üst Eosen'de başlayan ve Oligosen sonlarına kadar devam eden regresyon süreci izlemiştir. Bu süreç boyunca Tuz Gölü Alt Havzası, Haymana bölgesiyle kuzeye doğru tek ve sürekli bir kopyalar oluşturulmuştur. Orta Eosen'de Nummulitik kireçtaşlarının faaliyetleriyle yükselen Haymana Havzası, Tuz Gölü Havzası'nı Karacadağ yükseliminin doğu yönünde uzanan bir fay zonu ile ayırmıştır.

Tuz Gölü'nün kuzey-kuzeydoğu Çankırı havzasıyla olan bağlantısı, Pliyosen döneminde ortaya çıkan ve Orta Eosen-Oligosen süreci göl havzası, kuzey-batı ve kuzey-doğu fay zonlarıyla sınırlı bir çöküntü rotasına sahiptir. Oligosen sonları veya Miyosen döneminde ortaya çıkan temel deformasyondan sonra Neojen döneminde yer depolanma havzaları parçaları ve bu havzalarda farklı bölgelerdeki volkaniklerle birlikte göl kireç parçacıkları dahil karasal çökeller birikmiştir. Tuz Gölü Havzası, Pliyosen'deki oğlu Alpin kompresyonel hareketlerden çok az etkilenmiştir. Neojen boyunca devam eden tansiyonel hareketler, tarihi devirlere kadar uzanan volkanik faaliyetlere neden olmuştur.

Jeolojik olarak Tuz Gölü kendine özgü bir yapıya sahiptir. Gölün jeolojik yapısı sürekli devam eden ve farklı bölgelerdeki bir tuz bölgesi mevcut olup, bu bölgedeki tuz üretiminin sürekliliğini sağlamakta ve bölgedeki tuz sanayisinin ticari ömrü uzamaktadır.

Tuz Gölü Havzası'nda Üst Kretase'den toplam 10 km kadar bir istiflenme mevcuttur. Havzanın derin kısımlarında genellikle fliş karakterli şeyl, kumtaşı, çakıl taşı ve kireç taşı gibi birimler düşey ve yanal yönlerde çökelirken, kenar kısımlarında yer alan karasal ve sığ denizel birimler de çökelmiştir.

Sığ denizel ve karasal yaygın yüksek enerji ürünü olan konglomera ve kum taşları çökelirken, zaman zaman şeyler, kireç taşı, jips ve anhidritler oluşur. Tuz Gölü Havzası'nın kuzey ve yaygınlığındaki temel kaya birimleri Temirözü, Mollaresul formasyonları ve Ankara karmaşığına ait birimlerken, batı ve güneybatıdakiler düşük dereceli metamorfik kayaçlardan oluşur.